Niechęć do regularnej higieny osobistej i kąpieli to częsty problem, z jakim spotykamy się w trakcie opieki nad osobą starszą. Jak zachęcić podopiecznego do mycia ciała?

Czy senior powinien kąpać codziennie?

Na początku warto podkreślić jedną rzecz: osoby starsze nie muszą kąpać się codziennie. Niektórzy seniorzy mogą jednak wymagać kąpieli częściej niż inni z powodów medycznych.

Oczywiście, wiele zależy od pory roku i stanu zdrowia podopiecznego. W większości przypadków dla zachowania odpowiedniego stanu higieny wystarczy kąpiel lub prysznic 1-2 razy w tygodniu. W dniach pomiędzy pełnymi kąpielami wystarczyć może lekkie obmywanie poszczególnych części ciała gąbką — wycieranie pach, pachwin, narządów płciowych, stóp i wszelkich fałdów pomoże zminimalizować nieprzyjemny zapach ciała.

Wielu praktyków zaleca jednak włączenie kąpieli do planu dnia. Wówczas kąpiel staje się elementem codziennej rutyny. Starsza osoby przyzwyczaja się do tego, że bierze np. codzienne rano lub wieczorem prysznic i wówczas mniej opiera się przed tego typu zabiegami higienicznymi. To, na jaką opcję się zdecydujemy, zależy wyłącznie od nas, podopiecznego i wytycznych, jakie otrzymamy od rodziny  na szteli.

Dlaczego osoba starsza nie chce się myć?

Pierwszym krokiem do rozwiązania tej sytuacji jest zrozumienie, dlaczego osoba znajdująca się pod naszą opieką nie ma ochoty na codzienną higienę, nie kąpie się regularnie i / lub nie zmienia ubrania. Istnieje wiele potencjalnych „winowajców”, a dotarcie do korzeni ich unikania jest najlepszym sposobem na opracowanie skutecznej strategii niwelującej ten problem.

Zapominanie o czynności.

Niekiedy osoba starsza może po prostu nie pamiętać, o tym, że ma umyć twarz i ręce lub wziąć prysznic. W takim przypadku trzeba codziennie rano podopiecznemu o tym przypominać, a najlepiej po prostu brać razem z nim udział w porannych czynności higienicznych.

Lęk i wstyd przed pomocą innych.

Czasami osoby starsze, szczególnie chorujące na demencję,  mogą bać się wziąć prysznic. Osoba starsza wstydzi się rozebrać przy potencjalnie obcej osobie, jest to dla niej temat drażliwy. W zaawansowanych stanach demencji dochodzą również inne elementy takie jak strach – senior nie tylko boi się towarzystwa drugiej osoby w łazience, ale może nawet myśleć, że opiekun próbuje ją skrzywdzić. Tworząc ciepłą, relaksującą atmosferę w łazience, opiekunowie mogą spróbować zniwelować część tego strachu.

Obawa przed wypadkiem.

Prysznic i łazienka to dla osoby starszej, borykającej się często z zaburzeniami równowagi czy brakiem koordynacji ruchów, to teren bardzo niebezpieczny. Śliska podłoga i przesuwające się dywaniki mogą być przyczyną groźnego upadku seniora. W takich sytuacjach, trzeba uczynić prysznic tak bezpiecznym i łatwym, jak to tylko możliwe. Trzeba użyć stabilnego krzesła prysznicowego i ręcznej słuchawki prysznicowej, upewnić się, że na miejscu są poręcze i antypoślizgowe powierzchnie na podłodze.

Otępienie zmysłów.

Zmysły starszych ludzi są mniej wyczulone na zapachy. Podopieczny może nie zauważyć, że jego ciało zaczyna  brzydko pachnieć z powodu braku higieny.

Izolacja i brak motywacji do higieny.

Jeśli dana osoba czuje się odizolowana i odcięta od swojej społeczności lub ma depresję związaną ze swoim życiem lub zdrowiem, może przestać dbać o to, jak wygląda. W takim przypadku zalecamy rozmowę z lekarzem na temat możliwości wystąpienia depresji i możliwości leczenia.

Jak zachęcić do higieny osobę starszą?

Sukces w przekonaniu osoby starszej do kąpieli osiągniemy wówczas gdy uda nam się zdiagnozować przyczynę niechęci osoby starszej do mycia. W niektórych przypadkach wystarczy szczera rozmowa, w innych trzeba będzie zastosować pewne sztuczki i wybiegi, które zachęcą bliską osobę do wejścia pod prysznic czy do wanny.

1. Ustal codzienną rutynę.

Ważne jest, aby czynności higieniczne zawsze odbywały się w tym samym czasie i w tej samej kolejności. W ten sposób podopieczny nie zastanawia się, dlaczego tak się dzieje — to dla niego tylko część normalnego dnia jak drzemka czy spożywanie posiłku. Ustalenie tego typu rutyny zmniejsza ogólny stres i niepokój seniorów i sprawia, że ​​częściej kąpią się bez oporu.

2. Zadbaj o przyjazne warunki w łazience.

Pamiętajmy, że termoregulacja u osób starszych jest zaburzona. Seniorzy odczuwają zimno znacznie szybciej niż osoby młode. A sama kąpiel kojarzy im się właśnie z zimnem i dreszczami – nic dziwnego, że nie mają na nią ochoty!
Z tego powodu należy zadbać o odpowiedni komfort w łazience. Ogrzać pomieszczenie dodatkowym grzejnikiem (lub podkręcić kaloryfer na wyższy stopień), zadbać o odpowiednią temperaturę wody. Warto również podłoże wyłożyć przyjemnym dywanikiem a na desce sedesowej, gdzie siadają, położyć ręcznik.

Dobrym pomysłem jest również włączenie relaksującej i spokojnej muzyki.

3. Wykorzystaj  akcesoria do kąpieli.

Oprócz odpowiedniej temperatury, światła, muzyki w łazience, warto również zadbać o konkretne akcesoria, które specjalnie zostały zaprojektowane po to, aby ułatwić wykonywanuie czynności higienicznych u seniora. Dotyczy to zarówno osób, które mają trudności z poruszaniem, jak i seniorów mobilnych. Do tych akcesoriów zaliczają się między innymi:

• krzesełko pod prysznic: to doskonałe rozwiązanie w przypadku gdy senior ma trudności z utrzymaniem pionowej pozycji ciała lub szybko się męczy.
• ławka nawannowa: przyda się gdy chcemy wykąpać osobę starszą w wannie. Tego typu ławka nawannowa ułatwia wchodzenie i wychodzenie, a także mycie poszczególnych części ciała.
• ręczna słuchawka prysznicowa:  umożliwi opiekunowi kierować strumień wody tylko tam, gdzie senior sobie tego życzy.
• poręcze:  powinny być za montowane w newralgicznych miejscach w łazience np. obok wanny czy prysznica. Stanowią pewny punkt podparcia i umożliwiają bezpieczne wychodzenie spod prysznica i wanny.
• nadmuchiwany basen do mycia głowy:  przyda się wówczas gdy osoba starsza jest unieruchomiona na łóżku lub po prostu nie chce w tradycyjny sposób umyć głowy. Bez dodatkowych komplikacji jesteśmy w stanie wykonać wszystkie czynności w higieniczne włosów bezpośrednio na łóżku.

4. Użyj odpowiednich kosmetyków.

Ważny jest również rodzaj produktów, jaki wybieramy do mycia seniora. Należy zwrócić uwagę na to, aby żeby kosmetyki nie podrażniały skóry i nie szczypały oczu. W wielu sytuacjach najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie tych samych kosmetyków, które stosowalibyśmy dla niemowląt np. szampon do włosów dla niemowląt czy mydło w płynie.

5. Spokój i pozytywna zachęta.

Czasami najtrudniej jest zaciągnąć seniora do łazienki. Spraw, aby branie prysznica łączyło się z pozytywnymi rzeczami. Nie przyspieszaj, nie nie rozkazuj, nie zmuszaj i nie kłóć się z podopiecznym. Argumenty w stylu”Proszę się umyć, bo już nieprzyjemnie pani pachnie” w tej sytuacji nie zadziałają. Raczej skupiajmy się na pozytywnych aspektach, które pojawiają się po kąpieli,  np. „Chodźmy wziąć prysznic, a potem zjemy pyszny deser i obejrzymy ulubiony serial.” W trakcie wędrówki do łazienki kierujmy rozmowę właśnie na te ulubione czynności, żeby uniknąć dyskusji lub kłótni o prysznic np.”A jakie pani lubi jeść ciasteczka z cynamonem czy miodem?” Takie konsekwentne działanie doprowadzi do tego, że branie kąpieli czy prysznica będzie się kojarzyć pozytywnie, a sam senior chętnie będzie brał w tych czynnościach udział.

6. Pobudzanie do aktywności.

O ile jest to możliwe i stan umysłu na to pozwala, warto angażować seniora w proces mycia. Warto podać mu gąbkę czy szampon, pokazać jak należy z nich korzystać, które elementy ciała należy umyć. Ważne jest również informowanie o tym, co zamierzamy zrobić, aby senior nie był zaskoczony i nie bał się czynności higienicznych: „A teraz nałożę szampon na głowę”, „A teraz wezmę prysznic i spłuczemy mydło z ciała.”  Trzeba na każdym kroku organizować i nadzorować przebieg kąpieli.

W całym tym procesie cały czas trzeba pamiętać o komforcie i uczuciach podopiecznego. Jeżeli uda nam się wyeliminować strach, obawę wstyd i sprawić, żeby senior nam zaufał, wówczas jesteśmy na wygranej pozycji, a sama higiena osobista seniora nie będzie już dla nas wyzwaniem.

7. Użyj lekarza jako autorytetu.

Dla seniora jesteśmy osobą obcą, dlatego często może być nam trudno przekonać podopiecznego do mycia. W takim przypadku warto uciec się do pewnej sztuczki i wykorzystać  naturalne autorytety, a takim bez wątpienia jest lekarz rodzinny. Lekarz, z którym senior kontaktuje się stosunkowo często podczas regularnych wizyt kontrolnych, z  uwagi na piastowane stanowisko często postrzegany jest jako osoba godna zaufania i autorytet. Sugestie i wskazówki, które płyną z ust lekarza, mogą być traktowane przez seniora jako oficjalne zalecenia podobnie jak zalecenia związane np. z zażywaniem leków. Jest duża szansa na to, że podopieczny poważniej podejdzie do rekomendacji lekarza niż do próśb członków rodziny czy opiekunki.

8. Wydarzenie lub impreza jako pretekst do higieny.

Jeżeli mamy do czynienia z wyjątkowo opornym seniorem, który nie ma ochoty się myć, możemy uciec się do małego podstępu. Jako pretekst do kąpieli można wykorzystać np. wyjście do restauracji, wizytę rodziny (dzieci, wnuków) lub po prostu niedzielną wizytę w kościele.