Coraz więcej Opiekunek poszukuje formy zatrudnienia na tzw. niemieckich warunkach. Jak pracować i odprowadzać składki w Niemczech? Czy możemy liczyć na niemiecką emeryturę?

Umowa na niemieckich warunkach staje się coraz popularniejszym wyborem opiekunek. Jedną z zalet tego typu zatrudnienia jest możliwość uzyskania w przyszłości niemieckiej emerytury.

Praca na warunkach niemieckich może przyjmować różne formy. Najczęściej jest to umowa podpisywana z firmą zarejestrowaną w Polsce, która potem odprowadza składki zdrowotne i społeczne do niemieckiego odpowiednika ZUS-u. Rzadziej Opiekunka podpisuje umowę bezpośrednio z firmą zarejestrowaną w Niemczech. Opiekunka może też założyć działalność gospodarczą, tzw. Gewerbe — niemiecki odpowiednik samozatrudnienia. Czym różnią się te formy zatrudnienia?

Minimalne wynagrodzenie za pracę w Niemczech

Warto pamiętać, że w Niemczech obowiązuje ustawa o płacy minimalnej. Zgodnie z jej zapisami każdemu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie co najmniej równe płacy minimalnej. Od 1 października 2022 roku minimalne wynagrodzenie  na terenie Niemiec  wynosi to 12 € (brutto) za godzinę.

Przeczytaj również: Ile zarabia Opiekunka osób starszych w Niemczech?

1. Podpisanie umowy z niemieckim pracodawcą.

Podpisywanie umowy za pośrednictwem firmy zarejestrowanej w Niemczech nie jest często praktykowane ze względu na utrudnienia prawne. W prawie niemieckim nie istnieje forma umowy zlecenia podpisywana z osobą fizyczną, co przy specyfice zatrudnienia Opiekunki (6-8 tygodniowe zlecenia) może być dla niemieckich firm uciążliwe. Niemniej, jednak jeśli już Opiekunka ma podpisać tego typu umowę o pracę, musi zwrócić szczególną uwagę na jej rodzaj. W niemieckim prawie pracy istnieje bowiem kilka typów umowy o pracę — podpisanie każdej z nich wiąże się z innymi warunkami i innym wynagrodzeniem.

a. Arbeitsvertrag – pełnowymiarowa umowa o pracę

Standardowa, pełnowymiarowa Umowa o pracę, która gwarantuje Opiekunce prawa pracownika oraz pełne ubezpieczenie. Pracodawca odprowadza za Opiekunkę składkę emerytalną, zdrowotną, chorobową, wypadkową oraz pielęgnacyjną.
Zasadniczo tego typu umowa przewiduje 38,5-godzinny tydzień pracy oraz obowiązkowe przerwy podczas pracy (15 minut wliczane do czasu pracy oraz 45 minut nie wliczane do czasu pracy).
Umowę w zawodzie opiekunka osób starszych (Altenpflegerin) mogą tylko podpisać Polki, które mają na terenie Niemiec udokumentowane prawo do wykonywania tego zawodu. W innym przypadku mogą tylko i wyłącznie zatrudnić się jako pomoce domowe dla osób starszych (Haushaltshilfe).

b. MidiJob, Gleitzone – umowa o pracę do max. 2000 €

Midijob to praca w mniejszym wymiarze etatu, która również zobowiązuje do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Pracownicy zatrudnienie na midijob nie mogą zarabiać więcej niż 2000 euro,  za to płacą preferencyjne składki emerytalne.

Midnijob  stanowi formę przejściową między pełnym etatem a minijob. Do niedawna maksymalny limit zarobków w strefie midijob wynosił 1300 €. W 2023 roku nastąpiły w tym zakresie duże zmiany. Obecnie do grupy midipracowników zaliczają się wszyscy, którzy zarabiają w przedziale 520,01 €– 2000 € (brutto) miesięcznie. „Midijobbersi” tak samo jak pracownicy etatowi podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu i zdrowotnemu. Pracownicy i pracodawcy płacą składki na ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne, a także na ubezpieczenie emerytalne i na wypadek bezrobocia. Midipracownicy są również objęci ubezpieczeniem wypadkowym.

Jedną z istotnych różnic pomiędzy midi a pełnym etatem jest sposób obliczania składki ubezpieczeniowej. W przypadku pracowników „midi” składki naliczane są proporcjonalnie do dochodów. Do obliczenia składki stosowane jest specjalny kalkulator.

Pomimo niższej składki midipracownicy cieszą się takimi samymi przywilejami, co osoby na pełnym etacie. Podlegają też tym samym  prawom pracowniczym.

• A to znaczy, że mogą bez problemu korzystać z opieki zdrowotnej, pielęgnacyjnej czy zasiłku po utracie pracy.
• Zarobki osiągnięte podczas midipracy liczą się również do  stażu pracy i konta emerytalnego.
• Mają prawo do urlopu i ciągła wypłata wynagrodzenia w przypadku choroby. 
• W razie wypadku przy pracy lub w drodze do pracy — prawo do ustawowego ubezpieczenia wypadkowego.

c. MiniJob – umowa o pracę max. 520 €

Minijob  to popularna forma zatrudnienia, która wybierana jest w przypadku gdy istnieje konieczność „dorobienia” do etatu lub przez osoby, które nie mają możliwości pracować w pełnym wymiarze.

Minijob może przybierać dwie formy:

• Wysokość wynagrodzenia. W tej formie ważna jest wysokość miesięcznych dochodów — nie mogą przekraczać 520 euro miesięcznie. 
• Czas pracy.  W tym przypadku liczy się czas pracy.  Minipracownik nie może pracować dłużej niż łącznie 70 dni roboczych w ciągu roku kalendarzowego. Poziom zarobków nie ma  znaczenia.  

MiniJob w gospodarstwie domowym

Z punktu widzenia opiekunki ważna  jest też informacja, że w przypadku  tej formy zatrudnienia w prawie niemieckim istnieje rozróżnienie na minijob  w sektorze komercyjnym i  minijob  w prywatnym gospodarstwie domowym. [2]

Do obowiązków pracownika podejmujących minijob w gospodarstwie domowym mogą należeć codzienne zadania w domu:

• gotowanie, sprzątanie, zakupy i prace ogrodnicze
• a także  jak opieka nad dziećmi, osobami chorymi i starszymi oraz osobami wymagającymi opieki, a nawet zwierzętami. 

W wielu  przypadkach tego typu praca wykonywana jest przez członków rodziny, ale może być wykonywane również przez osobę z zewnątrz, czyli mini pracownika — pod warunkiem oczywiście, że nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej  (Gewerbe).

Według przepisów niemieckich tego typu prywatna opieka podlega zgłoszeniu i liczy się jako minipraca, jeżeli spełnionych jest kilka warunków:

• rekompensata finansowa jest wyższa niż zasiłek opiekuńczy;
• wynagrodzenie nie przekracza 520 euro lub jest to praca krótkoterminowa;
• praca opiekunki motywowana jest względami  finansowymi (zarabianie pieniędzy);
• opiekun nie jest spokrewniony z osobą wymagającą opieki, nie pozostaje w związku małżeńskim ani w związku partnerskim oraz nie mieszka we wspólnym gospodarstwie domowym

Z perspektywy rodziny zatrudnienie minipracownika ma wiele zalet, a sama procedura rejestracji jest bardzo uproszczona. Pracodawca zgłasza pracownika  do Minijob-Zentrale [2], które pobiera zryczałtowane i stosunkowo niskie podatki za minipracę i składki ubezpieczenie społecznego.  Pracodawca może też za takiego pracownika odliczyć sobie 20 % poniesionych kosztów – maksymalnie 510 € – ze swojego zobowiązania podatkowego.

Minipracownicy mogą również korzystać z pełnej ochrony ubezpieczenia emerytalnego bez względu czy pracują w firmie czy gospodarstwie domowym. W tym przypadku ubezpieczenie rozbite jest pomiędzy pracodawcę i pracownika. Pełna stawka składki na ubezpieczenie emerytalne w minipracy wynosi 18,6 %. Pracodawca płaci składką ryczałtową 5%  i minijobber z wkładem osobistym (13,6%). Minijobbers mogą wystąpić do swojego pracodawcy o zwolnienie z obowiązku opłacania ubezpieczenia emerytalnego. Wówczas pozostaje tylko 5% składka ryczałtowa płacona przez pracodawcę.

2. Podpisanie umowy z polskim pracodawcą „na niemieckich warunkach”

Opiekunka ma możliwość podpisania umowy z firmą zarejestrowaną w Polsce, ale na zasadach niemieckich. W takiej sytuacji polska firma płaci podatki w Polsce (w kraju, w którym jest zarejestrowana), ale składki na ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne odprowadza do Niemiec. Zaletami podpisywania umów na niemieckich warunkach są bez wątpienia:

• zawieranie umowy i tylko na czas zlecenia (a nie np. na rok);
• regularne, comiesięczne otrzymywanie wynagrodzenia;
• możliwość korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego na terenie Niemiec;
• szansa na uzyskanie emerytury w Niemczech.

Opiekunka, po podpisaniu umowy na warunkach niemiecki,  powinna upewnić się, że spełnione zostały wszystkie kwestie formalne i została zgłoszona do ubezpieczenia niemieckiego. Warto wówczas poprosić o:

• Protokół zgłoszeniowy do niemieckiej Kasy Chorych (Meldebescheinigung zur Sozialversicherung für den Arbeitnehmer nach § 25 DEÜV);
• Potwierdzenie ubezpieczenia (Mitgliedsbescheinigung der Krankenkasse nach § 175 Abs. 2 SGB V );

3. Jednoosobowa działalność gospodarcza (Gewerbe)

Opiekunki, które cenią sobie niezależność i posiadają zameldowanie na terenie Niemiec, mogą pokusić się o zarejestrowanie własnej działalności gospodarczej tzw. Gewerbe. Wówczas po złożeniu stosownych i wymaganych dokumentów możemy wykonywać zawód opiekunki lub pomocy osób starszych (wszystko zależy czy mamy odpowiednie pozwolenia). W przypadku tego typu zatrudnienia cała papierkowa robota i kwestia rozliczeń spada na samozatrudnioną Opiekunkę.

Gewerbe jako pomoc domowa

Zgodnie z niemieckim prawem nie możesz wykonywać działalności opiekuńczej i pielęgniarskiej w ramach Gewerbe, jeżeli nie posiadasz odpowiednich zezwoleń dyplomów i nostryfikacji. Natomiast nic nie stoi na przeszkodzie, aby rozpocząć działalność gospodarczą jako pomoc domowa. Jak wynika z badań, w Niemczech prawie co 10 rodzina szuka osoby do pomocy w domu, co w praktyce oznacza prawie 8 milionów gospodarstw domowych. Potencjał jest, warto go wykorzystać.

Zakres usług oferowanych legalnie jako pomoc domowa jest bardzo szeroki. Należą do nich wszystkie te prace, które normalnie wykonujemy własnym domu. Różnica polega na tym, że tym razem będziemy je robić na zlecenie.

• prace porządkowe (mycie okien, wycieranie, odkurzanie itp.)
• usługa prania i prasowania
• pomoc w kuchni — przygotowywanie posiłków (np. dla osoby starszej)
• prace ogrodowe
• pomoc w robieniu zakupów
• opieka nad zwierzętami
• opieka nad dzieckiem
• opieka/opieka nad osobami chorymi lub starszymi (wymagane są dodatkowe dodatkowymi kwalifikacjami)

Rejestracja firmy w Niemczech – wymagania

Aby założyć firmę Gewerbe w Niemczech, należy:

• W pierwszej kolejności udać się do właściwego Urzędu Gminy lub Urzędu ds. Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego.
• Następnie, należy okazać kopię dowodu osobistego lub paszportu, a także pełnomocnictwo do zarejestrowania działalności gospodarczej. W zależności od wymagań może być również potrzebne zaświadczenie o wpisie do rejestru handlowego lub izby rzemieślniczej, uprawnienia do wykonywania danego zawodu, koncesje, zezwolenia, zaświadczenie o niekarności (Führungszeugnis), a także potwierdzenie wniesienia opłaty (zazwyczaj w wysokości od 15 do 60 EUR, w zależności od gminy).
• Do wglądu należy również pokazać potwierdzenie zameldowania w Niemczech, zaświadczenie o korzystaniu z Unijnego prawa swobodnego przemieszczania się (Freizügigkeitsbescheinigung) oraz umowę najmu lokalu na prowadzenie danej działalności (w przypadku pomocy domowej nie jest potrzebna).

A co z emeryturą?

Warto jednak pamiętać, że prawo do emerytury w Niemczech nabywa się dopiero 5 pełnych latach składkowych. A to oznacza, że przy specyfice pracy Opiekunki (praca 2-3 razy w roku na kilka tygodni) nabywanie uprawnień może trwać więcej niż 5 lat. Niemniej jednak jest to jak najbardziej realna perspektywa. Pozytywem jest fakt, że prawo do emerytur w Niemczech przysługuje niezależnie od prawa do emerytury w Polsce.

Legalna praca w Niemczech: co wybrać?

Praca na niemieckich warunkach z umową w Niemczech (np.midijob), w Polsce czy może Gewerbe? Bez wątpienia każda z tych form pracy ma swoje wady i zalety. Wybór preferowanej formy zależy od naszych potrzeb i kreatywności. W żadnym przypadku nie powinniśmy jednak decydować się na pracę bez umowy,  czyli  pracę na czarno. 

Materiały źródłowe:

1. Rozporządzenie w sprawie dostosowania płacy minimalnej , https://www.bmas.de/DE/Service/Presse/Pressemitteilungen/2020/mindestlohn-anhebung.html [dostęp 22.10.2021r]
2. Portal o MiniJob, https://www.minijob-zentrale.de/