Choroba Alzheimera w zaawansowanym etapie często wpływa na nawyki związane ze snem. Chorego z Alzheimerem czasami trudno jest przekonać do pójścia do łóżka. Może spać dużo lub za mało i budzić się wiele razy w nocy. Jak sobie z tym radzić? 

Zespół zachodzącego słońca i nocne wędrówki

Jak wynika z badań „nocne wędrówki” zdarzają się u większości chorych z Alzheimerem, dotyczą wg szacunków 6 na 10 pacjentów. Badania wskazują też, że aż  20 procent osób z chorobą Alzheimera doświadcza też tzw. zespołu zachodzącego słońca. Objawia się on pojawieniem się u chorych w okresie od zachodu słońca do zmierzchu i nocy dezorientacji, zwiększonego niepokoju a czasem agresji.

Do czynników, które w pewnym sensie przyczyniają się do pojawienia się tego typu zaburzeń, należą:

• wyczerpanie podopiecznego na koniec dnia – chorzy są zmęczeni psychiczne i fizycznie;
• zaburzenia w „zegarze wewnętrznym” ciała, które powodują biologiczną pomyłkę między dniem a nocą;
• zmiana wyglądu otoczenia — sztuczne oświetlenie i cienie powodują, że ludzie z chorobą Alzheimera źle interpretują to, co widzą, stają się zdezorientowani i boją się;
• dezorientacja z powodu niemożności oddzielenia snów od rzeczywistości;
• mniejsza potrzeba snu, co jest powszechne u osób w podeszłym wieku.

Nocne wędrówki – jak rozwiązać ten problem z rodziną?

Jak mawiał filozof Hipokrates”Morbum evitare quam curare facilius est”,  czyli „Lepiej jest zapobiegać niż leczyć”. Innymi słowy, lepiej zawczasu przewidzieć i przygotować się na tego typu problemy niż rozwiązywać kwestie noclegowe w momencie, gdy dotrzemy na sztelę.
Z naszej perspektywy, czyli perspektywy opiekunki bardzo ważne jest, żeby problem nocnych wędrówek seniora pojawił się już na etapie wstępnych rozmów z potencjalnym pracodawcą, czyli członkami rodziny. Warto pamiętać, że nie zawsze rodzina (w obawie przed utratą potencjalnego pracownika) wyjawia nam wszystkie aspekty opieki nad dziadkiem czy babcią. Nie chcą się zdradzić, że babcia budzi się w nocy, hałasuje, stanowi problem i przeszkadza innym domownikom w wypoczynku. A przecież to dosyć ważna rzecz, która potencjalnie może wpłynąć na atrakcyjność oferty pracy i na decyzję opiekunki. Pobudki seniora z pewnością nie są czymś, czym większość bliskich chce się chwalić i czasami trudno przy krótkiej rozmowie wybadać wszystkie aspekty związane ze stanem jego zdrowia. Z tego powodu tak ważne jest, abyśmy potrafili w odpowiedni sposób przeprowadzić rozmowę z rodziną i zadać odpowiednie pytania o stanie podopiecznego.

Należy pytać o: samopoczucie, potrzeby, zdrowie, dietę, aktywność fizyczną, czynności dnia codziennego, relacje społeczne, kontakty z lekarzem.
Kluczowe pytanie dotyczy przewlekłych schorzeń osoby starszej. Warto pamiętać, że to chyba na nocne wędrówki najczęściej występują przy demencji starczej i chorobie Alzheimera. Jeżeli nasz potencjalny podopiecznym ma problemy neurologiczne, jest duże prawdopodobieństwo, że będzie również miał problemy z zasypianiem i budził się w nocy.

Nocne wędrówki a ustalenie warunków pracy.

Podopieczny, który budzi się w nocy to duży kłopot dla opiekunki, która po całodziennym dniu pracy musi niejednokrotnie  wstawać w nocy do podopiecznego. W ten sposób noc, która w normalnym trybie pracy powinna być dla opiekunki czasem na odpoczynek i regenerację,  staje się dodatkową zmianą. I nie ma problemu, jeżeli tego typu pobudki są sporadycznie. Znacznie gorzej, gdy są regularne. Nie trzeba dodawać, że tego typu „dwuzmianowy” system pracy w krótkim czasie odbija się negatywnie na zdrowiu, kondycji i samopoczucia opiekunki. Co w takim razie robić?
Kluczem do sukcesu jest wyraźne i szczegółowe określenie zakresu obowiązków i wynagrodzenia w przypadku opieki nocą.

• Należy ze szczegółową omówić rodziną procedury, jakie obowiązują opiekunkę w przypadku nocnych pobudek.
• Warto wiedzieć co w takim przypadku należy,  a co nie należy do zakresu obowiązków opiekunki
• W przypadku gdy sytuacje pobudek seniora zdarzają się regularnie i stosunkowo często należy od razu uzgodnić z rodziną sprawę podwyżki wynagrodzenia.

Uwaga! Koniecznie trzeba to zrobić podczas wstępnej rozmowy, ponieważ po dogadaniu warunku może już potem być za późno na renegocjacje umowy.

Nocne wędrówki – jak sobie z nimi radzić?

Osoba z demencją po przebudzeniu w nocy jest zdezorientowana. Zazwyczaj nie wie, gdzie się znajduje i co się z nią dzieje. Z tego powodu zaczyna chodzić po domu, zwiedzać pokoje, a w skrajnych przypadkach może też się ubrać lub próbować wyjść z domu. Bez wątpienia tego typu wędrowanie może być bardzo niebezpieczne dla chorego a przy tym stresujące i męczące dla samej Opiekunki. Nocne wstawanie do podopiecznego, po całym dniu pracy, dla Opiekunki jest dodatkowym i uciążliwym obowiązkiem.

W jakie sposób można ograniczyć nocne wędrówki i zadbać o bezpieczeństwo osoby chorej w trakcie nocy? Jest na to kilka sposobów.

• Zapewnij podopiecznemu co najmniej godzinę aktywności fizycznej dziennie. Może to być spacer na świeżym powietrzu, nordic walking lub lekka gimnastyka (jeżeli kondycja seniora na to pozwala). Nie planuj zbyt wielu zajęć w ciągu dnia, ponieważ pod koniec dnia będzie zbyt wyczerpany.
• Ogranicz drzemki w ciągu dnia, ale upewnij się, że dana osoba ma jednak wystarczająco dużo odpoczynku w nocy.
• Ogranicz spożycie kofeiny i alkoholu przez podopiecznego, aby zapobiec wieczornym niepokojom.
• Zaplanuj posiłki i napoje na co najmniej 2 godziny przed snem, aby zapobiec powtarzającym się podróżom do toalety.
• Staraj się, aby senior kładł się spać o tej samej porze każdej nocy. Dobrym pomysłem jest ustalenie codziennej rutyny związanej z pójściem do łóżka (np. kolacja, kąpiel, czytanie przed snem, gaszenie światła)
• Pomóż podopiecznemu wziąć ciepłą kąpiel przed snem, aby mógł się zrelaksować.
• Zadbaj o odpowiedni nastrój w sypialni wieczorem. Utrzymuj światło na niskim poziomie, spróbuj zmniejszyć poziom hałasu i odtwarzaj kojącą muzykę, jeśli mu się to podoba.
• Usuń tykające zegary. Zadbaj o to, by do sypialni nie docierał hałas z ulicy-sypialnia ma być cichym otoczeniem.
• Eliminuj elementy niebezpieczne, które potencjalnie mogą spowodować wypadek, takie jak cienkie dywany, wystające meble.
• Porozmawiaj z lekarzem o zaburzeniach snu, aby zidentyfikować przyczyny i możliwe rozwiązania nocnych wędrówek.
• Uważaj na własne wyczerpanie psychiczne i fizyczne. Jeśli późnym popołudniem jesteś zmęczona i zestresowana, chory może to odczuć, co wpłynie negatywnie na jego zachowanie. Staraj się odpoczywać w nocy (o ile to możliwe), aby mieć więcej energii w ciągu dnia.

Zobacz też: Sposoby na bezsenność u osób starszych